Πληθοπορισμός: αξιοποιώντας "σοφία του πλήθους"

Υπάρχουν πολλοί τρόποι μέσω των οποίων το κοινό μπορεί να συσχετιστεί με την πολιτιστική κληρονομιά. Η ταχύτατη τεχνολογική εξέλιξη δημιούργησε ακόμα περισσότερους  και ουσιαστικούς δίαυλους επικοινωνίας μεταξύ του ενδιαφερόμενου κοινού και πολιτιστικών οργανισμών. Ένας από τους πιο συμμετοχικούς τρόπους επικοινωνίας και σύμπραξης πολιτιστικών οργανισμών και κοινού είναι ο πληθοπορισμός. Ως μία μεταμοντέρνα πρακτική, ο πληθοπορισμός ενθαρρύνει πολλαπλές ερμηνείες που αφορούν το πολιτιστικό περιεχόμενο και δημιουργεί μία ιδιαίτερη σχέση μεταξύ πολιτιστικών συλλογών και κοινού.

Σύμφωνα με τον ορισμό του Λεξικού Oxford English “Πληθοπορισμός είναι μια πρακτική συλλογής πληροφοριών ή υπηρεσιών με εξωτερική ανάθεση καθηκόντων σε μία μεγάλη ομάδα ανθρώπων ή κοινότητας συνήθως μέσω internet και ενίοτε χωρίς ανταμοιβή”.  Ωστόσο αυτός ο ορισμός δεν είναι ενδεικτικός για πρακτικές πληθοπορισμού που υιοθετούνται από  πολιτιστικά ιδρύματα. Έχοντας την δυνατότητα να φέρουν κοντά τους ανθρώπους με κοινά ενδιαφέροντα, οι πολιτιστικοί οργανισμοί αποτελούν γόνιμο περιβάλλον για τέτοιου είδους κινήσεις που αφορούν την από κοινού συνεισφορά σε ένα κοινωνικό απώτερο σκοπό.

Όπως αναφέρει και η μελέτη της Mia Ridge (2013) ο πληθοπορισμός προσφέρει στους πολιτιστικούς φορείς μία μοναδική ευκαιρία να φέρουν το κοινό τους κοντά στις συλλογές και να προσθέσουν αξία αναθέτοντας στο κοινό συγκεκριμένες εργασίες, όπως δημιουργία ετικέτας (tagging), καταχώρησης γεοχωρικών δεδομένων (geo-location), μεταγραφής (transcription), συλλογής (collection) και ταξινόμησης στοιχείων (classification) και συνεργατικής επιμέλειας των πολιτιστικών συλλογών (co-curation).  Η αξιοποίηση της “σοφίας του πλήθους" (crowd wisdom) είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τα κίνητρα που την ενεργοποιούν. Ως εκ τούτου η δημιουργία μίας "αλτρουιστικής πρωτοβουλίας" η οποία προκαλεί τις δεξιότητες του μεμονωμένου ανθρώπου εμπλέκοντας τον σε ψυχαγωγικές και συμμετοχικές δραστηριότητας είναι ένα σημαντικό κίνητρο που μπορεί να δοθεί από τον πολιτιστικό φορέα. Άλλα κίνητρα για τη συμμετοχή σε συμμετοχικές δράσεις είναι η επιθυμία του κοινού να ενασχοληθεί και να γνωρίσει καλύτερα την πολιτιστική κληρονομιά, κάτω από την “ομπρέλα” μίας κοινή στοχοθεσίας, καθώς και η ευκαιρία να συνεισφέρει σε ένα νέο ερευνητικό θέμα ή ερώτημα. 

Κάθε πληθοποριστική δραστηριότητα μπορεί να διαφέρει σε ύφος και στρατηγική και να νοηματοδοτεί διαφορετικά το ρόλο του κοινού σε αυτήν. Παραδείγματος χάριν, μπορεί να έχει ως στόχο τη συνεισφορά (όπου άνθρωποι διανθίζουν με δεδομένα μία ιδέα που έχει σχεδιαστεί από τον φορέα) ή την συνεργασία (οπού τα δεδομένα αναλύονται και επεξεργάζονται από το κοινό αλλά η δράση καθοδηγείται από τον φορέα) ή τέλος τη συν-δημιουργία με το κοινό (όπου κοινό και πολιτιστικός οργανισμός έχουν ίσους ρόλους και συμμετοχή στο σχεδιασμό της δράσης). Εκτός από το κίνητρο που παρακινεί συμμετοχή του κοινού υπάρχουν και κάποιοι άλλοι καθοριστικοί παράγοντες για την επιτυχία ή την αποτυχία μιας τέτοιας δράσης που αφορούν το σχεδιασμό της πληθοποριστικής δράσης και περιλαμβάνουν τον τύπο της συλλογής, τη δομή του οργανισμού, την επιλογή ον-λαιν ιστοτόπου που θα φιλοξενεί τη δράση καθώς και την πολυπλοκότητα αυτής.  

Βασισμένο στην ερευνητική δράση “Modeling Crowdsourcing for Cultural Heritage”, το εύστοχο άρθρο των Noordegraaf, Bartholomew & Eveleigh (2014)  αναφέρει και εξηγεί ότι ο σχεδιασμός ενός  πληθοποριστικού έργου διαδραματίζει  εξέχοντα ρόλο με το να εμπλέκει το κοινό και να ενεργοποιεί το ενδιαφέρον του. Παραδείγματος χάριν ένας απλοϊκός σχεδιασμός της δράσης μπορεί να είναι λιγότερο ελκυστικός  για το κοινό-στόχος  ενώ ένας πιο πολύπλοκος κλιμακωτός σχεδιασμός που απαιτεί συγκεκριμένες κινήσεις και γνώσεις έχει περισσότερες πιθανότητες να ενεργοποιήσει το κοινό και να το εμπλέξει στο έργο.  Η εν λόγω μελέτη και παρακολούθηση δύο πληθοποριστικών έργων, τα οποία εμπλέκουν το κοινό με σκοπό τους την εισαγωγή ετικετών σε φωτογραφίες (photo-tagging), παρουσίασε σημαντικά συμπεράσματα σχετικά με τους παράγοντες επιτυχίας και αποτυχίας πληθοποριστικών έργων δίνοντας έμφαση στον σχεδιασμό τους. Ένας επιτυχημένος σχεδιασμός περιλαμβάνει κλιμακωτές (scaffolding) διεργασίες που αρχίζουν από αρχάριο επίπεδο και σταδιακά απαιτούν πολύπλοκες ενέργειες και ως εκ τούτου πιο ενεργό συμμετοχή από το κοινό. Άλλοι παράγοντες επιτυχίας αφορούν την εποχή κατά την οποία υλοποιείται το έργο καθώς και αποτελεσματικές και δυναμικές διαδικασίες προώθησης και διαφήμισης του έργου πριν την επίσημη έναρξη του.

Πηγές:

Noordegraaf, J., Bartholomew, A. & Eveleigh, A. (2014) Modelling crowdsourcing for Cultural Heritage. Available at: http://mw2014.museumsandtheweb.com/paper/modeling-crowdsourcing-for-cultural-heritage/

Ridge, M. (2013) From tagging to theorizing: deepening engagement with cultural heritage through crowdsourcing. Available at: http://oro.open.ac.uk/39117/2/cura_12046.pdf

Owens, T. (2013) Digital Cultural Heritage and the Crowd. Available at: http://www.crowdconsortium.org/wp-content/uploads/Digital-Cultural-Heritage-and-the-Crowd.pdf